W listopadzie 2016 r. staraniem Książnicy Cieszyńskiej ukazał się kolejny tom serii „Bibliotheca Tessinensis” zawierający edycję protokołów posiedzeń plenarnych Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego z lat 1918-1920. Publikacja, obejmująca dwa pokaźnych rozmiarów woluminy, w których prócz protokołów szczegółowo dokumentujących przebieg plenarnych obrad Rady zamieszczono także omawiane w ich trakcie dokumenty, dostępna jest już w sprzedaży.
Edycja protokołów posiedzeń plenarnych Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego zamyka cykl trzech publikacji, które ukazały się w serii „Bibliotheca Tessinensis” w ramach projektu finansowanego ze środków „Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki” Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w Warszawie. Cykl zapoczątkowany został w 2014 r. edycją źródeł dotyczących biografii oraz dorobku ks. Leopolda Jana Szersznika (1747-1814) , po której w roku następnym drukiem ogłoszony został pochodzący z lat 1846-1853 dziennik Andrzeja Cinciały (1825-1898) . Zgodnie z zamysłem wydawców serii, poszczególne tomy, odnoszące się do kluczowych faz rozwojowych w dziejach Śląska Cieszyńskiego od końca XVIII do początku XX w., ilustrować mają zjawiska związane – kolejno – ze schyłkiem okresu nowożytnego i narodzinami nowoczesności, zainicjowaniem procesów narodotwórczych oraz przełomem politycznym w latach 1918-1920, który określił losy tego regionu aż po czasy współczesne. Edycja, obejmująca protokoły plenarnych posiedzeń Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego oraz zbiór dokumentów powstałych w bezpośrednim związku z jej obradami, dotyczy tego ostatniego zagadnienia.
Od 1939 aż do 1990 r. księgi protokołów posiedzeń plenarnych Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego uchodziły za zaginione. Kilkudziesięcioletnie wyłączenie z obiegu naukowego tak ważnego dokumentu w sposób oczywisty ograniczyło postęp badań historycznych. Powstałe w tym okresie publikacje poświęcone XX-wiecznym dziejom Śląska Cieszyńskiego, w szczególności zaś polsko-czechosłowackiemu sporowi o ten obszar w latach 1918-1920 oraz samej Radzie Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, która w 1980 r. doczekała się własnej monografii, siłą rzeczy nie mogły uwzględniać ustaleń wynikających z treści zapisów dokumentujących przebieg obrad i proces podejmowania decyzji przez gremium o kluczowym znaczeniu dla roli, jaką w swoim czasie przyszło wypełniać Radzie Narodowej Księstwa Cieszyńskiego. Tymczasem analiza treści protokołów nie tylko ujawnia całe mnóstwo nieznanych dotąd, choć na ogół drobnych faktów związanych z dokonującym się na Śląsku Cieszyńskim przełomem, ale przede wszystkim pozwala wniknąć w kulisy rozgrywających się wówczas wypadków. Zapisy dyskusji prowadzonych podczas plenarnych posiedzeń niemal wprost informują bowiem o celach, jakie stawiali sobie członkowie Rady Narodowej, pobudkach, jakimi kierowali się przy podejmowaniu kolejnych decyzji, a także o cechującej ich kulturze politycznej, intelektualnych horyzontach, a nawet politycznych i towarzyskich uprzedzeniach, czy emocjach, jakie wpływały na ich opinie i decyzje. Przede wszystkim zaś protokoły pozwalają ustalić, jakie członkowie Rady posiadali rozeznanie w bieżącej sytuacji, czy potrafili właściwie zidentyfikować i ocenić kluczowe na danym etapie czynniki jej rozwoju i jakie wreszcie pociągnięcia uznawali za odpowiednie, by nadać owemu rozwojowi pożądany przez siebie kierunek. Inaczej mówiąc, protokoły stanowią jeden z podstawowych instrumentów, przy których pomocy podjąć można próbę dokonania oceny polityki, jaką w latach 1918-1920 prowadziła Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego. Kwestia ta należy zaś do najbardziej fundamentalnych problemów, na jakie natykają się historycy prowadzący badania nad XX-wiecznymi dziejami Śląska Cieszyńskiego i usiłujący znaleźć odpowiedź na pytanie, w jakim zakresie o losach tego obszaru w latach 1918-1920 decydowały czynniki zewnętrzne, a w jakim działania lokalnych elit politycznych.
Księgi protokołów z posiedzeń plenarnych Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, posiadając fundamentalne znaczenie do badań nad przełomowymi dla historii Śląska Cieszyńskiego wydarzeniami z lat 1918-1920, a zarazem będąc ważnym dokumentem odradzania się Rzeczpospolitej po okresie zaborów, stanowią zarazem pomnikowy, zasługujący na najwyższy szacunek zabytek polskiej państwowości na Śląsku. Z tego względu niemal natychmiast po ich odnalezieniu w 1990 r. zapadła decyzja o ogłoszeniu protokołów drukiem. Splot wielu okoliczności sprawił jednak, że na realizację tego zamierzenia czekać przyszło kolejne ćwierćwiecze, w trakcie którego protokoły wykorzystywane były tylko incydentalnie przez specjalistów, którzy zdecydowali się sięgnąć do oryginału. Dopiero uruchomienie w 2003 r. serii „Bibliotheca Tessinensis”, a potem wdrożenie w 2012 r. projektu finansowanego ze środków „Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki” pozwoliło Książnicy Cieszyńskiej na urzeczywistnienie planów wydania protokołów drukiem. Zadanie to zrealizowali zespołowo prof. dr hab. Edward Długajczyk oraz dr Miłosz Skrzypek. Kierownikiem projektu, w ramach którego ukazała się niniejsza edycja, jak i wymienione na wstępie dwa wcześniejsze tomy serii „Bibliotheca Tessinensis”, był prof. AJD dr hab. Janusz Spyra.
Edycja ukazała się w postaci dwóch woluminów, z których pierwszy wypełnia tekst samych protokołów, drugi zaś dokumenty, które w sposób bezpośredni odnoszą się do kwestii przez plenum podejmowanych, czy wręcz samych w sobie stanowiących przedmiot obrad. Tego rodzaju konstrukcja powinna ułatwiać badaczom prowadzenie studiów nad całokształtem aktywności Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego w jej pełnym składzie oraz pozwolić na dokonanie wszechstronnej oceny zakresu kompetencji tegoż gremium oraz roli, jaką odegrało ono w latach 1918-1920. Stanowiąc ósmy tom serii „Bibliotheca Tessinensis”, publikacja wypełnia zasady edycji ujęte w szczegółowej instrukcji wydawniczej serii i zachowuje właściwy dla niej układ typograficzny oraz szatę graficzną. Oddany w edycji tekst źródła tradycyjnie wyposażony został w aparat krytyczny, a także w obszerne wprowadzenie, zawierające nie tylko prezentację źródła, ale i szczegółowe objaśnienie historycznego kontekstu ujętych w nim treści. Zgodnie z praktyką przyjętą w odniesieniu do dwóch poprzednich edycji ogłoszonych w serii „Bibliotheca Tessinensis”, także niniejszą publikację wyposażono w dysk optyczny, zawierający cyfrowe reprodukcje tekstu źródłowego stanowiącego przedmiot edycji. Są one prezentowane w formacie PDF, w porządku odzwierciedlającym układ, w jakim źródło opublikowane zostało w postaci drukowanej.
Pozostaje wyrazić nadzieję, że długo wyczekiwana edycja protokołów, ukazująca się na dwa lata przed stuleciem powstania Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, zainspiruje i ułatwi badania poświęcone przełomowi politycznemu, jaki dokonał się na Śląsku Cieszyńskim w latach 1918-1920 i zaowocuje kolejnymi publikacjami, poszerzającymi stan wiedzy na ten temat.
Publikację nabyć można w Czytelni Ogólnej Książnicy Cieszyńskiej za cenę 90 zł. Książkę zamawiać można również pocztą elektroniczną (administracja@kc-cieszyn.pl) lub zwykłą (Książnica Cieszyńska, ul. Mennicza 46, 43-400 Cieszyn). Nabywcy przesyłana jest ona wówczas za zaliczeniem pocztowym, lub – w razie zamówień z zagranicy – po dokonaniu stosownej, obejmującej także koszty przesyłki, wpłaty na konto Książnicy Cieszyńskiej.
Plik PDF zawierający elektroniczną wersję fragmentów edycji (okładki, strony tytułowe, spisy treści obu części, wykaz źródeł i literatury, wykaz opublikowanych dokumentó, indeksy osobowy i miejscowości, a także Zusammenfassung i Shrnutí dostępny jest pod adresem: http://kc-cieszyn.pl/upload_files/File/RNKC.pdf