Cieszyn 1918 | W koszarach i na froncie

Bezpośrednio po przejęciu władzy przez Radę Narodową Księstwa Cieszyńskiego, pomimo ogromnego zmęczenia społeczeństwa wojną, wystąpiła potrzeba sformowania w Cieszynie polskiej jednostki wojskowej, która nie tylko gwarantowałaby porządek wewnętrzny, ale przede wszystkim zapewniała bezpieczeństwo tymczasowo wytyczonej polsko-czechosłowackiej granicy. Jednostka powstała z polskich żołnierzy batalionu zapasowego austriackiego 31 Pułku Piechoty Obrony Krajowej stacjonującego wówczas w mieście. Jej pierwszym dowódcą został por. Ludwik Skrzypek, ale już 4 listopada 1918 r. przybył do Cieszyna gen. Franciszek Aleksandrowicz, mianowany Komendantem Wojska Polskiego na Śląsku Cieszyńskim. 5 listopada 1918 r. polscy żołnierze złożyli przysięgę na wierność Radzie Regencyjnej Królestwa Polskiego, a resztka Czechów z cieszyńskiego garnizonu w pełnym rynsztunku została odesłana do Frydku. Kością niezgody między komendą wojskową a RNKC stała się forma mobilizacji celem uzupełnienia stanu jednostki. Dowództwo wojskowe optowało za obowiązkową, podczas gdy władze cywilne, zwłaszcza zaś reprezentowani w nich socjaliści, wśród których prym wiodła w tej sprawie Dora Kłuszyńska sprzeciwiająca się powrotowi „militaryzmu” – za dobrowolną. 17 listopada 1918 r. gen.

Aleksandrowicz został przeniesiony do Krakowa, a dowódcą sił wojskowych na Śląsku Cieszyńskim został płk. Franciszek Ksawery Latinik. Początkowo oddział zachował nazwę i organizację z czasów austriackich, 6 grudnia 1918 r. został jednak przemianowany na Pułk Piechoty Ziemi Cieszyńskiej. 8 stycznia 1919 r. najlepszy, 3 batalion Pułku odesłano na front ukraiński, gdzie trwały walki o Lwów. W ten sposób Śląsk Cieszyński dał jasny wyraz swojej gotowości do włączenia się w odbudowę odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej.

Wydane przez Radę Narodową Księstwa Cieszyńskiego uzupełnienie do obwieszczenia o mobilizacji wydanego przez Komendanta Wojska Polskiego na Śląsku Cieszyńskim, 7 listopada 1918

Pismo gen. Franciszka Aleksandrowicza do Starostwa Powiatowego w Cieszynie w sprawie zaopatrzenia wojsk w czasie zimy, 13 listopada 1918

Pismo płk. Franciszka Latinika do Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego z propozycją przymusowego poboru do wojska mężczyzn z roczników 1896 – 1899, 6 grudnia 1918

 

Wojska koalicyi i Warszawy nam nie pomogą, jeśli się przekonają, że sami się mało o żołnierza staramy i tylko pragniemy posługiwać się obcemi siłami. Przejście do stanu pokojowego nie może być połączone z pozostawieniem dotychczasowego stosunku, bo i na konferencji pokojowej, tylko wtedy będą się z nami liczyć, gdy będziemy mieli za naszymi żądaniami i wojsko, jak to czynią Czesi, a nie zdamy się wyłącznie na łaskę.

Defilada Pułku Piechoty Ziemi Cieszyńskiej, 1919

Płk. Franciszek Latinik w otoczeniu of cerów i żołnierzy wojska polskiego, 1919

Prawdopodobnie sekcja I kompanii karabinów maszynowych Pułku Piechoty Ziemi Cieszyńskiej pod dowództwem Józefa Krzystka, 1919

Płk. Franciszek Latinik na koniu, pomiędzy dwoma konnymi of cerami przed budynkiem koszar w Cieszynie na def ladzie wojskowej, być może podczas przejmowania władzy wojskowej w Cieszynie 16 listopada 1918

Płk. Franciszek Latinik na koniu w otoczeniu of cerów polskich przyjmujący meldunek, 1919

Spis treści całej wystawy

  1. Polski my naród, polski lud
  2. Wprowadzenie
  3. Polski żywioł
  4. Przedświt
  5. Ziemi Śląskiej nie odstępujemy
  6. Rada Narodowa
  7. Reprezentanci polskiego ludu
  8. Przewrót
  9. Wola ludu
  10. Spełnienie oczekiwania
  11. Krucha stabilizacja
  12. Zagubieni
  13. W odrodzonej Polsce
  14. Trzy miesiące samostanowienia
  15. W koszarach i na froncie
  16. Trudne sąsiedztwo
  17. Powiew wielkiej polityki
  18. Najazd czeski
  19. Podział
  20. Pamięć

O wystawie

Ekspozycja stanowi rozszerzoną wersję wystawy

„Trzy miesiące samostanowienia” przygotowanej i otwartej w Książnicy Cieszyńskiej w 1998 r., której Ośrodek Dokumentacyjny Kongresu Polaków w Republice Czeskiej nadał w 2008 r. formę planszową.

Scenariusz wystawy

Krzysztof Szelong, Wojciech Święs

Konsultacje

Prof. dr hab. Andrzej Chwalba

Opracowanie merytoryczne

Stefan Król, Anna Rusnok, Marian Steffek, Krzysztof Szelong, Wojciech Święs

Projekt i opracowanie graficzne

dinksy.com.pl

Wykorzystano materiały ze zbiorów

Archiwum Państwowego w Katowicach Oddziału w Cieszynie, Biblioteki i Archiwum im. B.R. Tschammera, Książnicy Cieszyńskiej, Muzeum Śląska Cieszyńskiego, Ośrodka Dokumentacyjnego Kongresu Polaków
w Republice Czeskiej.

oraz

Cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona, WikiCommons

W projekcie graficznym wykorzystano kroje

Antykwa Półtawskiego
(Bogusław Jackowski, Janusz M. Nowacki, Piotr Strzelczyk),
Kurier
(Małgorzata Budyta).

Wydawca

Książnica Cieszyńska
ul. Mennicza 46
43-400 Cieszyn
tel. (33) 851 38 41
fax: (33) 851 38 45
e-mail: ksiaznica@kc-cieszyn.pl
www.kc-cieszyn.pl

Druk

studio-CMYK.pl
Cieszyn 2017

Patroni medialni wystawy