Wydarzeniem towarzyszącym otwarciu wystawy „Cieszyn 1918. Polski my naród, polski lud” dnia 11 listopada 2017 roku był wykład prof. Andrzeja Chwalby „Księstwo cieszyńskie z polskiej perspektywy (1914-1918)”, który odbył się tego samego dnia o godz. 18.00 w sali sesyjnej cieszyńskiego ratusza.
Prelekcja znanego polskiego historyka, wykładowcy Uniwersytetu Jagiellońskiego i jednego z największych autorytetów w dziedzinie badań nad kwestią odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. zgromadziła kilkudziesięciu słuchaczy, których powitał dyrektor Książnicy Cieszyńskiej Krzysztof Szelong, zwracając uwagę na obecność w pracach krakowskiego uczonego licznych odniesień do Śląska Cieszyńskiego. Punktem wyjścia do wykładu i dyskusji stał się fragment wspomnień Władysława Günthera (1885-1974), delegata rządu RP przy Międzysojuszniczej Komisji Kontrolującej w Cieszynie, który wskazując na mentalną odmienność i silny partykularyzm cieszyńskich Polaków objaśniał ich niechęć do jakichkolwiek ustępstw w kwestii przebiegu granicy na Śląsku Cieszyńskim:
Ślązacy mieli pogląd na świat wysoce partykularny. Byli polskimi patriotami, dowodem ich obrona przed wynarodowieniem przez Czechów lub Niemców, lecz przede wszystkim byli Ślązakami. Odwiedzali częściej Wiedeń i Pragę niż Lwów czy Poznań. Bliskim był im tylko Kraków. Warszawa, w której jeszcze tak niedawno rządził carski żandarm, wydawała im się obca, niemal że rosyjska. Zżymali się też, gdy ta odległa Warszawa żądała od nich ofiar na rzecz krystalizującego się zaledwie Państwa Polskiego.
W trakcie półtoragodzinnej prelekcji, ilustrowanej nie tylko prezentacją multimedialną, ale również barwnymi anegdotami, prof. A. Chwalba poruszał m.in. tematy różnic między mieszkańcami Śląska Cieszyńskiego a innych dzielnic Polski, reakcji na działalność niepodległościową przed 1914 rokiem w różnych regionach odradzającego się państwa, Legionów Piłsudskiego (także w cieszyńskim kontekście), czy problemów aprowizacyjnych doby I wojny światowej. Badacz przybliżył również sylwetki czołowych polskich działaczy narodowych na Śląsku Cieszyńskim. Zainteresowanie słuchaczy potwierdziły komentarze (m.in. na temat roli kobiet w polskim ruchu narodowym na Śląsku Cieszyńskim na tle innych dzielnic Polski) i pytania (m.in. o powody, dla których w Galicji – zupełnie inaczej niż na Śląsku Cieszyńskim – z tak wielką opieszałością wcielano w życie postanowienia przyjęte na posiedzeniu Koła Polskiego 10 października 1918 r. w Krakowie, inicjujące proces przejmowania władzy z rąk Austriaków), skierowane do historyka po zakończeniu prelekcji. Warto przy tym wspomnieć, że zaangażowanie prof. Andrzeja Chwalby w projekt „Cieszyn 1918. Polski my naród, polski lud” nie ograniczyło się do wygłoszenia wykładu inaugurującego cały projekt, lecz był on również jego głównym konsultantem merytorycznym. Video- i fotorelacja z wykładu dostępna jest pod adresem http://www.cieszyn1918.pl/multimedia/wyklad-prof-dr-hab-andrzeja-chwalby-ksiestwo-cieszynskie-z-polskiej-perspektywy-1914-1918-cieszyn-11-listopada-2017-r/
Wojciech Święs